رابطه بغرنج ریش و مردان مسلمان

توضیح تصویر: در میان مسلمانان، ریش به مدت طولانی مد بوده است. همانگونه که در این پرتره سرامیکی اواسطقرن نوزدهم از مشاوران مذهبی و سیاسی ناصرالدین شاه دیده میشود- پادشاه ایران از سال 1848 تا 1896

نوشته: امان الله د ساندی[1]
منتشر شده در سایت The guardian ژانویه 2016
در تابستان 1999 وقتی در دمشق عربی می‌خواندم، هم‌کلاسانم اغلب به من می‌گفتند که به جهنم خواهم رفت. جرمم چه بود؟ من مسلمان بدی بودم زیرا ریش‌هایم را اصلاح می‌کردم. در حالیکه در این موسسه پسرانه همه دارای ریش‌های بلند و پرپشت بودند من ته‌ریش داشتم.
وقتی از ایشان دلیل اصلاح نکردن را می‌پرسیدم اغلب‌شان به تقلید از حضرت محمد اشاره می‌کردند. بسیاری تلاش می‌کردند تا جای ممکن “مردانه” به نظر برسند که بسیاری از آنها نومسلمانان سفیدپوست غربی بودند و ظاهرا اسلام را با ریش شناسایی می‌کردند.
اما این افراد تنها نیستند، چند روز پیش اسقف اعظم کلیسای لندن، پدر ریچارد کارترز[2] قائم مقامان ریشویش را برای کمک به ارتباط با مسلمانان مورد تقدیر قرار داد. در همین حین، سال گذشته در تاجیکستان پلیس ریش 13000 هزار مرد را در تلاش برای ریشه‌کن کردن آنچه تلقی مقامات از “افراط گرایی” بود، تراشید. جنگ بر علیه نفوذ “بیگانه” همچنین منجر به بسته شدن 160 مغازه فروش لباس‌های سنتی اسلامی شد. سال پیش از آن، در یکی از شهرهای چین مردان با ریش بلند و لباس اسلامی از سوار شدن به اتوبوس منع شدند.
بازجویی پلیس سوئد از گروهی از نوپرستان[3] بیگناه به نام “تبه‌کاران ریشو”، نشات گرفته از ترس از ریش مسلمانان  است. ظاهرا کسی فکر کرده بود پرچم سیاه و سفیدشان نماد دولت اسلامی است.

تصویری از اعضای این گروه (عکس در متن اصلی موجود نیست)

ارتباط بین اسلام و ریش مستقیما به حضرت محمد برمی‌گردد که گفته می‌شود دارای محاسن بوده است اگرچه در قران به طور خاص چیزی در خصوص موهای صورت گفته نشده است. از همان آغاز، ایمان با مفاهیمی مانند مردانگی در هم تنیده شده بود: یکی از مریدان حضرت محمد، ابن عباس نقل کرده است که حضرت ” مردانی که رفتار زنانه در پیش بگیرند و زنانی را که مردانه رفتار کنند لعنت کرده است”. ریش برای مردان بخشی از “فطرت” است- بخشی از نظم طبیعی.
حتی امروزه آنان که دیدگاهی سیاسی از اسلام را حمایت می‌کنند، برایشان آسان‌تر است تا با اعمال قوانین سخت‌گیرانه در خصوص جنسیت و تمایلات جنسی اینکار را انجام دهند. در ذهن ایشان پسرها باید پسر بمانند و یک راه برای اینکه مطمئن باشیم چنین خواهد شد پروراندن ریش است.
این دیدگاه برای کسانی که در این تعاریف نمی‌گنجند دردآور است، نه فقط برای مسلمانان تغییر جنسیت داده بلکه حتی در میان مومنان راستین هم مخالفانی دارد. قلندرهای آسیایی جنوبی[4] احتمالا با این دیدگاه تعصب‌آمیز بیشترین مشکل را دارند. ایشان اغلب از لباس‌ها و جواهرات زنانه استفاده می‌کنند و ریش‌های بلند و پرپشت دارند و در معابد با صوفیان می‌رقصند. آنها بیان می‌کنند که عروسان خداوند هستند و این نشانه تسلیم ایشان به خداوند است درحالیکه بسیاری از ایشان دگرجنس‌گرا هستند و این قطعا  ایده‌آلِ اسلامی ریش یعنی مردانگی را پیچیده می‌کند.
فراتر از دنیای اسلام، ارتباط بین پرمویی و مردانگی کاملا تغییر یافته است. حتی قبل از اینکه نوپرست‌ها شبیه نجارباشی‌ها[5] بشوند، فرهنگ دگرباشان داشتن ریش را عزیز می‌شمرد- مردان تنومند با سینه‌های پرمو و ریش‌های پرپشت. و در شلیک دیگری به این کلیشه، کریسمس گذشته صاحبان محاسن دعوت شدند به اینکه ریش‌شان را با روغن و اکلیل تزئین کنند. اگر هم به کمک نیاز داشتید می‌توانستید ویدئوی” ریش دگرباشی” را در یوتیوب تماشا کنید.
من فکر می‌کنم آنهایی که بدنبال تصاویر انعطاف‌ناپذیر از زنان و مردان مسلمان هستند قطعا ناامید خواهند شد. هرچه باشد آنچه با پروراندن ریش شروع شد اکنون به چیزی کاملا متفاوت تبدیل شده است.

[1] Amanullah De Sondy: مدرس ارشد اسلام معاصر در کالج دانشگاه کورک و نویسنده کتاب بحران مردانگی در اسلام
[2] Rev Richard Charters
[3] Hipsters:  خرده فرهنگی که ترکیبی است از بوهیمینی‌های جوان ثروتمند و یا متعلق به طبقه متوسط که نخست در محله های رو به رشد از نظر اقتصادی پاگرفت.
[4] South Asia’s antinomian mystics
[5]کنایه به تیپ کلیشه‌ای نجاران که غالبا دارای ریش های پرپشت هستند – مترجم